Acerca de

1. Kamu ekonomisinde heterodoks ekol, Kamu Tercihi Teorisi olarak adlandırılmaktadır ve Neoklasik paradigmanın karşısına dikilir.

2. Kamu Tercihi Teorisi’nin temelleri Kurumsalcı İktisat perspektifine benzer ve Kamu Tercihi Teorisi, Neoklasik paradigmanın kurumsal bakış açısı eksikliğini giderir.

3. Kamu Tercihi Teorisi’nin fikirleri sözleşmeci geleneğine dayanır.

4. Bireylerin en temel hakkı “mülkiyet hakkı”dır ve rasyonel bireyler bu haklarını korumak için devlet adı verilen kurumu oluşturmuşlardır.

5. Kamu Tercihi Teorisine göre; birey; kurumlardan soyut düşünülemez. Kurumsal yapıları bireyler oluşturur ve kurumların oluşmasında bireysel çıkarlar ön plandadır. Diğer yandan, kurumsal yapılar bireylerin ihtiyaç ve imkanlarını şekillendirir. Kurumların dikkate alınmadığı bir iktisadi analiz, yetersizdir. Bir kurumsal yapı olan devlet, piyasa aksaklıklarını çözen mükemmel bir sorun çözücü değildir. Kamu Tercihi Teorisi’ne göre, kamu ekonomisinde “devletin başarısızlığı” söz konusudur.

6. Pozitif Kamu Tercihi Teorisi konuları: Oylama kuralları, ortanca seçmen teorisi, çıkar grupları teorisi, bürokrasinin ekonomik kuramı, politik konjonktür dalgalanma teorisi, seçmen davranışları teorisi ve devletin başarısızlığı teorisidir (Coşkun Can Aktan, Kamu Tercihi İktisadı ve Anayasal Politik, Ankara: Seçkin Yayınları, 2019, s. 22-34.)

7. Normatif Kamu Tercihi Teorisi konuları: Optimum oylama kuralı ve Anayasal iktisattır (Coşkun Can Aktan, Kamu Tercihi İktisadı ve Anayasal Politik, Ankara: Seçkin Yayınları, 2019, s. 22-34.)

8. Kamu Tercihi Teorisi’ne göre kamu ekonomisinde iyiliksever devlet söz konusu değildir. Devlet, bireylerin ve toplulukların ekonomik çıkarları doğrultusunda oluşturduğu bir kurumsal yapıdır. Devleti oluşturan bireyler, kendi çıkarlarını düşünen oy maksimizasyonu peşinde koşan politikacılar ve kendi nüfuzlarını genişletmeye çalışan bürokratlardır. Seçmen-tüketici-mükellef rollerine sahip bireyler de tıpkı devleti oluşturan bireyler gibi “homoeconomicus” karakterine sahiptirler ve kendi çıkarlarını düşünürler. Politik arenada bir mübadele işlemi vardır. Bu nedenle kamusal üretimin gerçekleştirildiği kamu piyasası, kaynakların etkin dağılmamasına neden olur.

9. Kamu Tercihi Teorisi’ne göre; Neoklasik paradigmanın etkisiyle, kamu ekonomisinin sürekli genişlediği ve toplumsal refahın bozulduğu ekonomilerle karşı karşıya kalınmıştır. Kamu kesimi bir “Leviathan” (canavar) haline gelmiştir.

10. Kamu Tercihi Teorisi’nin bu konudaki çözümü Anayasal İktisat olarak tanımlanır ve Anayasal İktisat normatif kuram olarak bu durumda devletin faaliyetlerinin minimize edilmesi gerektiği fikrinin sonucu olarak kamusal faaliyetlerin hukuki yönden sınırlarının belirlenmesi fikrine önem vermektedir (Aktan, 2019: 354).

11. Kamu Tercihi Teorisi’nin en önemli temsilcisi Buchanan’a göre Kamu Tercihi Teorisi, iktisat teorisinde geliştirilmiş ayrıntılı araç ve teknikleri politik sürece, kamu sektörüne, politikaya ve kamu ekonomisine uygulamayı amaç edinen bir teorik yaklaşımdır (Küçükkalay, 2008: 444).

12. Kamu Tercihi Teorisinde, Neoklasik paradigmanın aksine matematiksel ve ampirik modellemelere fazla yer verilmez.

13. Kamu Tercihi Teorisi’nin genel olarak üç temel varsayımı vardır (Aktan ve Dileyici, 2007: 17): 1-Metodolojik Bireycilik: Kamu ekonomisinde bireyci bir toplum söz konusudur. Bireyler toplumun temel unsurlarıdır ve devlet bireylerin kollektif karar almalarında ve kollektif faaliyetlerini yürütmelerinde bir vasıtadan ibarettir (Aktan ve Dileyici: 2007: 17). 2-Politik Mübadele: Kamu ekonomisinde siyasal süreç bir mübadele sürecidir ve bu süreçte özel çıkarların değiş-tokuş edilmesi söz konusudur (Aktan ve Dileyici, 2007: 17) 3-Rasyonalite: Kamu ekonomisindeki bireyler rasyoneldir ve faydalarını maksimize edecek faaliyetlerde bulunurlar. Kamu ekonomisinde “homoeconomicus” yani özel çıkar maksimizasyonu ilkesi geçerlidir (Aktan ve Dileyici, 2007: 18).

14. Önerilen mali anayasa türleri: Kamusal mallar anayasası, kamusal harcamalar anayasası, kamusal gelir anayasası, vergi anayasası, borçlanma anayasası, denk bütçe anayasası, mali federalizm anayasası

15. Kamu Tercihi Teorisi, Arrow imkansızlık teorisi nedeniyle (demokratik yollarla bireysel setlerin sıralanarak hangi bireysel setin toplumsal seti simgelediğine ulaşılamaması) gelir dağılımında adalet fonksiyonu ve sosyal refah fonksiyonlarını reddeder. Devletin Makro istikrar sağlama fonksiyonunu ise anayasal kurallara bağlar.

​

       Kaynak: Berkan Karagöz, Kamu Ekonomisinde Geleneksele Dönüş, Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları, 2020.